Halit Ziya, ustalik döneminin ilk romani kabul edilen Mai ve Siyahta, dönemin basin dünyasini matbaacisindan yayin yönetmenine, yazarindan elestirmenine özgün karakterlerle betimlerken, hikayesini sizili bir sevdayla bezemeyi de ihmal etmemistir. Romanin trajik bas karakteri Ahmet Cemilde, yazarin cesitli memuriyetlerle yazarlik arasinda gidip gelen ikili yasantisi ve Edebiyat-i Cedide toplulugunun bakis acisini bulmak mümkündür.

Halit Ziya Usakligil 1867-1945 Taninmis Usakizade Ailesinin üyesi olarak cocuklugu Istanbulda, ilk gencligi Izmirde gecti. Eski tarzda Arapca ve Farsca ögrenim gördü. Aydin görüslü babasi Haci Halil Efendinin elinden düsürmedigi Hafiz-i Siraznin Divani ile Mevlananin Mesnevisiyle yetisti. Istanbulda yasadigi yillarda, Gedikpasada Güllü Agopun oyunlarini izleme firsati buldu. Özel Fransizca dersleri aldi. Yazi hayati Avusturyali Katolik rahiplerin yönettigi Mechitaristede okurken basladi. On besinde ilk yazisi yayimlandi. Izmirde taninan, Fransiz edebiyatci Auguste de Jaba onu Mechitaristeye hazirlarken bir de roman cevirtti. Okuldan ayrildiginda ilk isi sair Tevfik Nevzatla Nevruz adli bir dergi cikarmak oldu 1884. Ardindan Hizmet gazetesini yayimladi. Izmir Rüstiyesinde Fransizca ögretmenligi, Osmanli Bankasinda cevirmenlik yapti. 1893te Istanbuldaki Reji Idaresinde baskatiplige ve II. Mesrutiyetin ilaniyla reji komiserligine getirildi. 1909da Ittihat ve Terakkinin önerisiyle V. Mehmedin mabeyn baskatipligine atandi. Darülfünunda Bati edebiyati ve estetik dersleri verdi. Siyasal görevlerle Fransa, Almanya ve Romanyaya gitti. Bu yogun calisma hayatinin icinde yazarligini da ilerletti. 1896da Edebiyat-i Cedide topluluguna katilip Servet-i Fünunda kendisine büyük ün kazandiran romanlarini tefrika etmeye basladi. Ilk büyük romani Mai ve Siyah yayimlandiginda büyük ses getirdi. Ask-i Memnu, Kirik Hayatlar ve pek cok hikayesi pes pese geldi. 1901de yazarligi biraktigini duyursa da II. Mesrutiyetten sonra yazmaya devam etti, ancak bu dönem yazdiklarini 1923e kadar ortaya cikarmadi. Ilk romancilarimiz Namik Kemal ve Ahmet Mithat olarak anilsa da edebiyatimiz Halit Ziya ile cagdas romanin gercek örneklerine kavusur.